Dauði Ásu eftir Edward Grieg

Dauði Ásu úr tónverkinu Pétri Gaut eftir Edward Grieg er ein angurværasta tónsmíð sem ég hef heyrt. Það er langt síðan ég heyrði það fyrst. Þá virkaði það einungis dapurlegt og öðruvísi tilfinning fylgdi því að hlusta á það.  

Edward Grieg samdi þetta tónverk árið 1888.  Það vekur ávallt hjá mér einhverja tilfinningu í ætt við bækur Selmu Lagerlöf, fyrstu konunnar sem varð nóbelsverðlaunahafi. Gösta Berlingssaga er bók sem allir velunnarar góðra bókmennta ættu að lesa.  Þar eins og í Pétri Gaut, er skógur og fjöll, ómalbikaðir vegir sem hestakerrur rata um í gegnum dimma skóga, ljóstýrur til þess að lesa við og skuggar og ljós blandast saman við kuldalega stemmningu, þá jafnvel við návist dauðans sem er einsog áður óútskýranlegur, sérstaklega þegar ungt fólk deyr. 

Hvers vegna deyr ungt fólk, hvers vegna deyr nokkur maður spyr grikkinn Zorba í bók Kazantsakis. Eina svarið sem hann fær er einfaldlega ég veit það ekki. Allar bækur sem ég á segja mér frá kvöl manna sem geta ekki svarað slíkum spurningum.  Að spyrja eða vilja svara er manninum eðlislægt. Hér í gamla daga heyrði ég af æðruleysi sjófólksins sem vissi aldrei fyrir víst hvort fyrirvinnan kæmi heim eftir sjóðróður.  Þegar bátur fórst varð viðkvæðið oft Drottinn gaf, Drottinn tók. Þetta átti að gerast, þetta átti að fara svona. 

En svo gengur illa að sættast við meinleg örlög.  Fyrir löngu sagði ég við mann einn einfaldan hlut í tengslum við sorgina. Ekki reyna að gleyma, komast yfir, jafna sig á, ýta frá sér, og ekki heldur að sættast við heldur það eitt að læra að lifa með.  Sumir hafa ort ljóð, safnað saman ljósmyndum, skrifað bækur, eða bara haldið dagbók. En jafnvel þar er fátt eitt sagt. Ekkert er einfalt í sjálfu sér í þessum efnum. 

Bók Selmu Lagerlöf - Gösta Berlingssaga er ein bezt skrifaðasta bók sem ég hef lesið. Einhverra hluta vegna einnig draugalegasta og kuldalegasta bókin. Dauðinn birtist þar líka, að nóttu til, á sveitavegi sem hlykkjast í gegnum skóglendi. Og það er kalt eins og í verki Griegs. 

 Selma Lagerlöf hefur skrifað fleiri bækur en nefnda bók. Hún var sænsk og sögur hennar gerast í Svíþjóð. Knut Hamsun er einnig höfundur sem vert er að gefa gaum að.  Ef þú hins vegar ert að leita að virkilega góðri bók til þess að lesa þá mæli ég með William Heinesen - Glataðir snillingar.