Heimsendir - gamanþættir eða alvara?

Heimsendir eru þættir á Stöð 2 sem fjalla um fólk á hæli upp í sveit. Hælið er ætlað fólki með geðsjúkdóma og það hús er ekkert sérstakt; stofnanalegt og hrátt með lélegu starfsliði og reglum sem hjálpa engum neitt sérstaklega. Þetta á allt að gerast árið 1992. 

Eru þetta gamanþættir?  Margir héldu þegar sami hópur bjó til þætti um nætur-, dag- og fangavaktir að um væri að ræða gamanþætti. Því hafa aðstandendur hins vegar hafnað og talað um efnið sem dramatískt fremur en annað. Vissulega hafa þeir þættir yfir sér kómískt yfirbragð og margur hló sig máttlausan útaf vitleysisganginum í Georgi og þeim félögum.  Líkast til halda því sumir að Heimsendir eigi að vera gamanþættir en því er vel hægt að neita miðað við fyrri efnistök og umræðu og þeirri staðreynd að nefndir þættir eru á köflum full óhugnanlegir.

Þeir fara sumir á kostum þarna. Karl Ágúst Úlfsson er t.d. alveg ótrúlega góður í hlutverki geðsjúks manns. Svo vel er hann að ná þessu hlutverki að það varla að það glitti í manninn sem hefur verið að leika í spaugstofuþáttum sl. 22 ár eða svo. Jóhann Sigurðarson nær alveg ferlega vel tröllinu sem biður ekki um annað en sígarettur. Það er auðvelt að ofleika þarna en mér sýnist fæstir gera það. Að sjá Benedikt Erlingsson svona sljóan er alveg ótrúlega sérstakt. 

Það sem er annars sérstakt þarna er hversu stofnanalegt þetta allt saman er, hversu lélegt starfsliðið er og undirmannað, og hversu reglurnar eru um leið slakar.  Það er t.d. ótrúlega slakt að samþykkja að einn iðjuþjálfi fara í ferðalag með 6 sjúklingum sem hann síðan ræður ekki við aleinn, m.a. þegar fara á í sjoppu eða inná veitingahús þar sem allir nánast fara í sitthvora áttina til þess að fylgja þráhyggju sinni.  Á sama tíma ákveður hjúkkan á hælinu að bregðast við mótmælum frá hópi sjúklinga með því að plata þá alla með sér inn í matsal, þar sem hún síðan læsir þá alla inni. Sem á faglegu máli myndi kallast slæm vinnubrögð og gróf valdbeiting. Þessi saga á eftir að enda með ósköpum. 

Á svona saga erindi við okkur í dag? Einhver gæti sagt nei. Vegna þess að svona nokkuð er bara óhugnanlegt og vart sýningarhæft. Mín skoðun er samt sú að það eigi ekkert að fela þennan veruleika og hann megi alveg birtast í einhvers konar þáttaröð. Það voru stofnanir hér áður sem voru mikið verri en þessi Heimsendastofnun, með mikið leiðinlegri reglum og alveg jafn undirmannað og finna má þarna.  Það er alger óþarfi að þagga þá staðreynd niður og í fínu lagi að sýna mynd þar sem að reglurnar eru brotnar og hlutirnir eru klárlega ekki í lagi. Þessi saga er að vísu ýkt en það er áhugavert að horfa á hana m.a. útfrá sjónarhóli fagmennsku. 

Þetta er vel leiknir þættir, svona að mestu leiti, en mig grunar að Pétur Jóhann og Jörundur sem léku svo vel í vaktaþáttunum séu ekki að fara að stela senunni þarna, það sé í höndum annarra. Sem er náttúrulega bara mín skoðun.

 

 

 

Ekki líta undan eftir Guðrúnu Ebbu Ólafsdóttur

Bókin Ekki líta undan er komin út. Það þarf kjark, styrk og talsvert þrek til þess að gefa frá sér þvílíka bók. Á undanförnum árum hefur það færst í vöxt að gefnar hafa verið út bækur eftir konur þar sem þær lýsa þungbærum minningum úr lífi sínu. Skemmst er að minnast bókarinnar Myndin af pabba eftir Thelmu Ásdísardóttur sem gefin var út fyrir nokkrum árum. Sú bók lýsir uppvexti Thelmu í Hafnarfirðinum þar sem faðir hennar misnotaði hana ítrekað sem og um leið systrum hennar.

Bók Guðrúnar Ebbu er af sama toga, nema hvað að faðir hennar var Biskup Íslands. Enginn talaði um það að verið væri að sverta minningu föður Thelmu á sínum tíma en sú umræða hefur hins vegar komið upp varðandi bók Ebbu.  Eftir sem áður þá eiga allir sína sögu, sína minningu og sumir eiga ekki skilið lofræður að öllu leiti. Og gagnvart sumum hlutum er ekki hægt að loka augunum. Það verður stundum að horfast í augu við staðreyndir. 

Þegar þú lest þessa bók þá færðu engar lýsingar á afbrigðilegri kynlífshegðun. Þú færð ekkert að vita hvað raunverulega skeði í bíltúrum þeirra Ólafs, hvað það var sem hann gerði raunverulega. Mig grunar að sumir vilji ekki lesa bækur af þessum toga einmitt út af því.  Það er óþarfi að hafa áhyggjur af því að verið sé að fara illa með lesandann með grófum athafnalýsingum. Hins vegar þá fer talsverður tími í að lýsa Ebbu sjálfri, veikindum hennar og neikvæðri framkomu gagnvart öðru fólki; sem hún hefur þegar beðist fyrirgefningar gagnvart. Og þessi bók er ekki bara eitthvað eitt. Hún er einnig fræðilegs eðlis hvað varðar kynferðisofbeldi, hver séu eftirköst kynferðisofbeldis á líf fólks.  

Það er fyrir mér þröngsýn skoðun að segja að falskar minningar ráði för í þessari bók. Það er miklu meira þarna en bara minningarnar. Það eru einnig fjallað ýtarlega um vandamál sem eru bæði sálræn og geðræn. Hvers vegna koma þessu vandamál? Hverju eru þau tengd? Ef um falskar minningar væri að ræða og einvörðungu það, þá myndi vanta tengingar í þessa sögu. Hana verður að skoða sem heild. Það dugar ekki að taka út eitthvað eitt og efast um sannleiksgildið  þess vegna.

Ef þú hafðir ánægju af að lesa  æviminningar Lindu Pé, Erlu Bolla, Ruth Reginalds og Thelmu Ásdísar,  þá er þessi bók eitthvað fyrir þig.